(TVPLO) – Nhằm hưởng ứng Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2025. Đây là một sự kiện chính trị pháp lý có ý nghĩa đặc biệt quan trọng mở đầu con đường phát triển mới của lịch sử lập hiến của đất nước. Theo đó, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) đã tổ chức buổi tham vấn pháp luật miễn phí dành cho các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) và Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) vào sáng ngày 11/11/2025 bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Có thể thấy, trong quá trình hoạt động của Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…
Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…
Như vậy, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các Bộ, ngành, địa phương, Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…
Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Viện IMRIC; Viện IRLIE; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trongsuốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…
Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, ông Hồ Minh Sơn – Viện trưởng Viện IMRIC, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm đã tham vấn về hai trường hợp cụ thể như sau:
Tình huống pháp lý thứ nhất: Từng làm từ thiện có phải là tình tiết giảm nhẹ?
Thành viên CLB BCTT&CSPL (Viện IRLIE) nêu câu hỏi: Gần đây, một số người nổi tiếng từng có nhiều đóng góp thiện nguyện có được xem là tình tiết giảm nhẹ khi xét xử các hành vi vi phạm pháp luật hay không?
Có thể thấy, hàng loạt TikToker, doanh nhân, nghệ sĩ, người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội gần đây… bị bắt vì vi phạm pháp luật. Trong số đó, không ít người từng tích cực tham gia hoạt động thiện nguyện.
Việc từng làm từ thiện, đóng góp cho cộng đồng có được xem là tình tiết giảm nhẹ khi tòa xét xử hay không?
Tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đooir, bổ sung năm 2017) – người từng có nhiều đóng góp thiện nguyện, giúp đỡ cộng đồng không phải là tình tiết giảm nhẹ. Nhưng, Tòa án có thể xem xét đó là tình tiết giảm nhẹ khác theo khoản 2 Điều 51, nếu những việc làm đó thể hiện nhân thân tốt, ý thức hướng thiện và được xã hội ghi nhận.
Mặc dù vậy, cần phân biệt rõ động cơ của việc làm thiện nguyện. Qua đó, nếu việc làm đó chỉ nhằm đánh bóng hình ảnh, tạo vỏ bọc để trục lợi, lừa đảo hoặc kinh doanh gian dối, thì không những không được xem là giảm nhẹ mà còn có thể bị đánh giá là tình tiết phản ánh thái độ nguy hiểm, tinh vi hơn trong hành vi phạm tội.
Ngược lại, nếu người từng làm từ thiện với cái tâm trong sáng, đã có nhiều đóng góp thật cho cộng đồng nhưng vì những lý do nhất định mà vi phạm pháp luật, thì nhân thân tốt và quá trình cống hiến đó vẫn có thể là căn cứ để Tòa xem xét khoan hồng. Pháp luật nghiêm minh nhưng vẫn nhân văn – trừng trị để răn đe và khoan dung để con người có cơ hội làm lại.
Căn cứ vào khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự quy định 22 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, trong số đó không có quy định cụ thể về “làm từ thiện”. Căn cứ vào khoản 2 Điều 51 mở rộng phạm vi xem xét: “Khi quyết định hình phạt, Tòa án còn có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án”.
Việc từng tham gia hoạt động từ thiện, giúp đỡ cộng đồng, hỗ trợ người yếu thế…có thể được xem là biểu hiện của nhân thân tốt nếu được chứng minh rõ ràng, liên tục và không mang tính vụ lợi. Tuy hoạt động từ thiện không được pháp luật quy định là tình tiết giảm nhẹ bắt buộc, thế nhưng trong một số trường hợp, Tòa án vẫn có thể xem xét đây là căn cứ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nếu phù hợp với đánh giá tổng thể về nhân thân và hoàn cảnh phạm tội của bị cáo
Xin khuyến nghị, việc áp dụng cần dựa trên hồ sơ, chứng cứ cụ thể và đánh giá toàn diện về hành vi phạm tội, mức độ thiệt hại, nguồn gốc tài sản, mục đích hoạt động từ thiện, bồi thường thực tế…
Tình huống pháp lý thứ hai: Nhiều vụ trả lại tiền chuyển nhầm – Pháp luật luôn là ‘kim chỉ nam’ trong hành xử
Qua theo dõi báo chí đưa tin, bà Nguyễn Thị Mỹ Hằng (41 tuổi, ngụ phường An Khê) ở Gia Lai mớiđây đã nhờ công an phường An Khê hỗ trợ để hoàn trả 5 tỉ đồng cho người ở TP.HCM chuyển nhầm vào tài khoản của mình. Theo Công an phường An Khê, từ tháng 3-2025 đến nay, đơn vị đã hỗ trợ, hướng dẫn ba trường hợp công dân trên địa bàn chuyển trả tiền cho người chuyển nhầm với tổng số tiền hơn 6,2 tỉ đồng.
Như vậy, việc chủ động “tìm người trả lại” khi phát hiện nhận được tiền chuyển nhầm không còn hiếm gặp, dù cho đó là số tiền lớn. Điều này không chỉ cho thấy sự nâng cao về ý thức pháp luật mà còn cả sự lan tỏa của những giá trị đạo đức tốt đẹp trong xã hội.
Vì lẻ đó, lòng trung thực vẫn là giá trị bền vững trong xã hội hiện nay. Không phải ai cũng giữ được sự bình tĩnh và đúng mực khi bỗng dưng có hàng tỉ đồng trong tài khoản. Họ đã chọn việc làm đúng thay vì sự tò mò hay lòng tham, điều đó rất đáng trân trọng….
Với việc người dân chủ động liên hệ công an để xử lý khi nhận tiền chuyển nhầm không chỉ thể hiện ý thức pháp luật, mà còn thể hiện niềm tin ngày càng lớn vào cơ quan chức năng. Từ đây, cơ quan chức năng nên thường xuyên tuyên truyền, nêu gương những trường hợp hành xử đúng để người dân hiểu rõ trách nhiệm pháp lý của mình và lan tỏa hành động đẹp trong cộng đồng.
Theo quy định của BLDS 2015, người chiếm hữu hoặc được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật phải hoàn trả cho chủ sở hữu hợp pháp. Đây là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc, không phụ thuộc vào giá trị tài sản hay hoàn cảnh cụ thể.
Gần đây, ngày càng nhiều người dân hiểu rằng hành vi chiếm giữ, sử dụng tiền do người khác chuyển nhầm không chỉ trái đạo lý mà còn vi phạm pháp luật…Bằng những hành động đẹp trong các câu chuyện điển hình nêu trên cho thấy hiệu quả của công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Khi người dân biết luật, hiểu luật và tự nguyện hành xử đúng luật, đó chính là biểu hiện sinh động của một xã hội văn minh, nơi pháp luật đã “thấm” vào ý thức mỗi người.
Người nhận tiền chuyển nhầm mà không hoàn trả được xem là chiếm hữu tài sản không có căn cứ pháp luật (khoản 2 Điều 165 BLDS 2015) và phải có nghĩa vụ hoàn trả cho chủ sở hữu theo khoản 1 Điều 579 BLDS 2015. Nếu không tìm được người chuyển, số tiền cần được giao nộp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp quy định tại Điều 236.
Về hành chính: Theo điểm đ khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021, hành vi chiếm giữ trái phép tài sản của người khác bị phạt từ 3-5 triệu đồng và buộc trả lại tài sản.
Về hình sự: Căn cứ theo Điều 176 BLHS 2015, người cố tình chiếm giữ tài sản sau khi được yêu cầu trả lại có thể bị phạt tiền từ 10-50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm; nếu tài sản có giá trị từ 200 triệu đồng trở lên hoặc bảo vật quốc gia, mức phạt tù từ 1-5 năm.
Trên đây là tham vấn pháp lý, nhằm tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật của chuyên gia pháp lý thường xuyên thực hiện bằng hình thức trực tiếp, trực tuyến và miễn phí tại các buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật của các tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp. Rất mong quý doanh nghiệp và người dân thường xuyên cập nhật, tham khảo hoặc nếu có thắc mắc thì chuyên gia pháp lý Hồ Minh Sơn sẽ sẵn sàng hỗ trợ trên tinh thần thượng tôn pháp luật.
CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)
