(TVPLO) – Hiện nay, khởi nghiệp đang là một xu hướng được đông đảo người trẻ đón nhận. Thế nhưng, để đưa một công ty khởi nghiệp đi đến thành công chưa bao giờ là điều dễ dàng. Hàng nghìn công ty được lập ra rồi tuyên bố phá sản. Có thể thấy, nhiều Start-up chỉ chú trọng về phần kinh doanh mà thiếu đi những định hướng về pháp luật thuế dẫn đến việc mất ưu đãi, hỗ trợ thuế và có nguy cơ bị xử phạt do các vi phạm về thuế.
Ảnh minh họa
Có thể thấy, không thể phũ nhận sự phát triển của các doanh nghiệp khởi nghiệp có tác động rất lớn đến tăng trưởng kinh tế. Do đó, các quốc gia trên thế giới đã có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, trong đó có chính sách ưu đãi thuế. Từ đó cho thấy, thuế là vấn đề quan trọng đi cùng doanh nghiệp trong suốt quá trình hoạt động và phát triển. Việc hiểu biết và nắm rõ các quy định về thuế sẽ giúp doanh nghiệp có kế hoạch kinh doanh hợp lý, tránh các rủi ro về tài chính và pháp lý.
Thạc sĩ, Luật gia – Nhà báo Hồ Minh Sơn – Chủ tịch HĐQT Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLPIE), Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC), Giám đốc Chi nhánh số 1 (Trung tâm tư vấn pháp luật tại TP.HCM); Đại diện Tạp chí Nhiếp ảnh và Đời sống phía Nam đã chia sẻ với chúng tôi về vấn đề này. ThS. Hồ Minh Sơn cho hay ngày 18/5/2016 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 844/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”.
Theo Đề án nhằm tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp (DN) có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới. Cụ thể, Xây dựng cổng thông tin khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia; Xây dựng khu tập trung dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Phát triển hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực và dịch vụ cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; Phát triển cơ sở vật chất hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; nghiên cứu ban hành mới, sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật cần thiết để thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, ThS. Hồ Minh Sơn thông tin.
Theo ThS. Hồ Minh Sơn cho hay trong đề án, có một nội dung về chính sách thuế, đó là: nghiên cứu ban hành mới, sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật về “Cơ chế thuế, tài chính đặc thù đối với tổ chức và cá nhân có hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hoặc đầu tư cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được áp dụng chính sách ưu đãi đầu tư, ưu đãi thuế đối với DN khoa học và công nghệ”. Như vậy, quyết định này của Thủ tướng Chính phủ đã tạo nền tảng chuẩn bị cho sự ra đời của chính sách ưu đãi thuế cho DN khởi nghiệp chứ chưa chính thức ban hành chính sách ưu đãi thuế đối với DN khởi nghiệp.
Đồng thời, Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa số 04/2017/QH14 ngày 12/6/2017 tạo ra hành lang pháp lý toàn diện cho hỗ trợ DN nhỏ và vừa, trong đó có những nội dung liên quan đến hỗ trợ DN khởi nghiệp. Luật này đưa ra khái niệm DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và quy định một số ưu đãi thuế có liên quan đến DN nhỏ và vừa khởi nghiệp. Điển hình, bổ sung vào lĩnh vực ưu đãi đầu tư đối với đầu tư kinh doanh chuỗi phân phối sản phẩm cho DN nhỏ và vừa; đầu tư kinh doanh cơ sở kỹ thuật hỗ trợ DN nhỏ và vừa; cơ sở ươm tạo DN nhỏ và vừa; đầu tư kinh doanh khu làm việc chung hỗ trợ DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Căn cứ vào quy định pháp luật thuế hiện hành thì lĩnh vực này được miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu để tạo tài sản cố định và được giảm 50% thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, ThS. Luật gia Hồ Minh Sơn dẫn chứng cụ thể.
Cùng với đó, DN nhỏ và vừa được áp dụng thuế suất thuế thu nhập DN thấp hơn mức thuế suất thông thường áp dụng cho DN theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập DN. Như vậy, ưu đãi này áp dụng cho DN nhỏ và vừa nói chung chứ không riêng DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Đồng thời, quy định này hiện nay chưa đi vào thực tiễn vì Luật Thuế thu nhập DN hiện hành không có ưu đãi này.Cơ sở ươm tạo DN nhỏ và vừa, cơ sở kỹ thuật và khu làm việc chung hỗ trợ DN nhỏ và vừa được miễn, giảm tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp theo quy định của pháp luật; miễn, giảm thuế thu nhập DN có thời hạn theo quy định của pháp luật. Đối với ưu đãi về tiền thuê đất và thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thì có thể áp dụng ngay theo quy định pháp luật thuế hiện hành. Riêng miễn, giảm thuế thu nhập DN có thời hạn hiện chỉ áp dụng đối với cơ sở ươm tạo DN công nghệ cao chứ chưa áp dụng đối với cơ sở ươm tạo DN nhỏ và vừa cũng như cơ sở kỹ thuật và khu làm việc chung hỗ trợ DN nhỏ và vừa. Muốn quy định này đi vào thực tiễn, cần sửa đổi quy định pháp luật về thuế thu nhập DN, ông Hồ Minh Sơn cho hay.
Theo ThS. Hồ Minh Sơn dẫn chứng thêm nhà đầu tư cho DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo được miễn giảm thuế thu nhập DN có thời hạn đối với khoản đầu tư vào DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập DN. Trong khi đó, quy định miễn, giảm thuế thu nhập DN có thời hạn hiện hành không có đối tượng là khoản đầu tư vào DN nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Điều này có nghĩa là, quy định này hiện chưa có hiệu lực thi hành.
Đặc biệt, đối với các DN khởi nghiệp thì hóa đơn điện tử với cơ quan thuế, kê khai, nộp thuế và báo cáo thuế đúng trình tự, thủ tục quy định pháp luật dù không có doanh thu hoặc chưa chính thức triển khai hoạt động kinh doanh. Qua đó, một doanh nghiệp có thể phải chịu các loại thuế, phí như: lệ phí môn bài, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế xuất/nhập khẩu, thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế sử dụng đất, thuế tài nguyên…Sau khi thành lập, doanh nghiệp cần phải xác định rõ các loại thuế mà doanh nghiệp phải nộp, các nghĩa vụ thuế mà doanh nghiệp phải thực hiện để tránh trường hợp bị xử phạt. Trong đó, doanh nghiệp phải lưu tâm đến lệ phí môn bài và thuế giá trị gia tăng ngay sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, ThS. Hồ Minh Sơn cho biết.
Mặt khác, doanh nghiệp ngày khi chính thức triển khai các hoạt động kinh doanh thì cần có nhân viên kế toán để thực hiện các chế độ kế toán cho doanh nghiệp phù hợp với quy định pháp luật. Bên cạnh đó, người đại diện của doanh nghiệp cũng cần lưu ý đến các nội dung về thuế như phạm vi áp dụng, đối tượng chịu thuế; thuế suất; cách tính thuế; ưu đãi thuế, miễn thuế, trường hợp không phải kê khai, không phải nộp thuế; hoàn thuế.
ThS. Hồ Minh Sơn cho rằng ở trên tôi đã dẫn chứng Nhà nước ta đã phê duyệt nhiều Đề án hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp ở Đề án 884 “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”; Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”, “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017-2025″…Song song đó, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017 tạo ra hành lang pháp lý toàn diện cho hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó có những nội dung liên quan đến hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp. Qua đó, khẳng định bổ sung vào lĩnh vực ưu đãi đầu tư đối với đầu tư kinh doanh chuỗi phân phối sản phẩm cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; đầu tư kinh doanh cơ sở kỹ thuật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; cơ sở ươm tạo doanh nghiệp nhỏ và vừa; đầu tư kinh doanh khu làm việc chung hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Theo các quy định pháp luật về thuế, mức thuế suất ưu đãi là từ 10% đến 17% có thời hạn hoặc toàn bộ thời hạn. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng được miễn, giảm thuế theo các quy định pháp luật về thuế.
Ngoài ra, Luật đầu tư năm 2020 có một chương quy định về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đối với doanh nghiệp có vốn nước ngoài. Cùng với đó, nhà đầu tư nước ngoài thực hiện dự án đầu tư ở Việt Nam mà đáp ứng các điều kiện sẽ được hưởng những ưu đãi về thuế bao gồm áp dụng mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn mức thuế suất thông thường có thời hạn hoặc toàn bộ thời gian thực hiện dự án đầu tư (trong khoảng 10% đến 17%); miễn thuế, giảm thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất… và các ưu đãi khác theo quy định của pháp luật về thuế, ThS. Hồ Minh Sơn chia sẻ thêm.
Cũng theo ThS. Hồ Minh Sơn cho biết thêm khi DN khởi nghiệp thường bắt đầu bằng sự đam mê, khao khát tạo ra những giá trị cho xã hội, sản phẩm cho thị trường. DN thường chỉ thấy sự đơn giản các thành viên chỉ cần góp vốn và công sức để khởi nghiệp, đưa việc kinh doanh phát triển là được. Vì vậy, những người sáng lập thường không chú trọng đến việc thành lập và vận hành doanh nghiệp, quy định pháp luật về thuế mà chỉ chia sẻ ý tưởng và thỏa thuận miệng các điều kiện kinh doanh, hợp tác với nhau. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp hiện nay thì có nhiều loại hình doanh nghiệp để người khởi nghiệp lựa chọn như: doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH (một thành viên, hai thành viên trở lên), công ty cổ phần, công ty hợp danh…
ThS. Hồ Minh Sơn, nhấn mạnh “Đối với hình thức công ty cổ phần thì phải sau 3 năm thành lập kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, các cổ đông sáng lập mới được quyền chuyển nhượng cổ phần một cách tự do, rộng rãi. Trong thời gian trước đó, công ty chưa thật sự ổn định về kinh doanh và tổ chức, nên nếu có sự thay đổi về những người đứng đầu thì doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng.
Có thể thấy, lợi nhuận từ dự án và hợp tác kinh doanh là mối quan tâm hàng đầu của các doanh nhân khởi nghiệp, vì vậy những vấn đề về pháp lý và thủ tục hành chính liên quan đến quá trình thành lập và hoạt động của doanh nghiệp thường bị bỏ quên. Điều đó dẫn đến việc các doanh nhân khởi nghiệp thường bị động trong việc chuẩn bị giấy tờ pháp lý về doanh nghiệp của mình khi có đối tác, khách hàng yêu cầu đột ngột, nhiều nguy cơ bị tuột mất cơ hội làm ăn, hợp tác”.
Dịp này, ThS. Hồ Minh Sơn cho rằng Hiện nay, việc vi phạm về sở hữu trí tuệ còn rất phổ biến với tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường luôn là vấn đề nan giải đối với các doanh nghiệp. Đặc biệt với đặc điểm của các doanh nhân khởi nghiệp thường đề cao tính đổi mới sáng tạo, độc đáo trong sản phẩm, thì những thỏa thuận về quyền sở hữu trí tuệ càng cần được đặt lên hàng đầu.
Theo quy định của pháp luật, sản phẩm trí tuệ bao gồm sáng kiến, sáng chế, công thức chế tạo, logo, nhãn hiệu, slogan… Các sản phẩm này có thể được tạo ra bởi chính người sáng lập hoặc bởi bên thứ ba được thuê (công ty thiết kế đồ họa, những người phát triển cho sản phẩm công nghệ…), các nhân viên của doanh nghiệp khởi nghiệp. Đặc biệt, với các doanh nghiệp trong lĩnh vực về công nghệ, thông tin, truyền thông… thì những sản phẩm trí tuệ này là nền tảng hoạt động, nên nếu có xảy ra tranh chấp thì sự tồn tại của doanh nghiệp sẽ bị đe dọa nghiêm trọng, ông Sơn chia sẻ.
Cũng dịp này, ThS. Hồ Minh Sơn nhìn nhận công tác truyền thông, kỹ thuật số là kênh nổi bật mà các DN khởi nghiệp cần quan tâm để quảng bá sản phẩm của mình và tiếp cận khách hàng, nhất là trong thời đại công nghệ 4.0 hiện nay. Hầu hết, các trang web, fanpage, mạng xã hội hay cửa hàng ảo… để quảng cáo. Vì vậy, việc nắm rõ các điều khoản sử dụng trang web là một điều quan trọng đối với các nhà khởi nghiệp. Đồng thời, các nền tảng giúp các nhà sáng lập doanh nghiệp giảm thiểu hoặc miễn trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm của người truy cập, các doanh nhân đừng quên rằng trang web của đơn vị phải được đăng ký tại Sở Thông tin truyền thông hoặc Bộ Thông tin truyền thông theo quy định hiện nay.
Như vậy, trước khi khởi nghiệp thì có nhiều vấn đề pháp lý cần đặt ra cho nhà khởi nghiệp cần được quan tâm và đầu tư đúng mức. Từ đó, các DN hiểu và lường trước được những vấn đề trên sẽ giúp nhà khởi nghiệp tiến hành công việc được thuận lợi, thành công, hạn chế được những rủi ro, vướng mắc về pháp lý…
Văn Hải – Trần Danh
